Znaczenie testosteronu
Testosteron, czyli inaczej: 17β-hydroksy-4-androsten-3-on, ATC: G03 BA03); męski hormon płciowy; testosteronum.
- Informacje ogólne
- Przeciwwskazania
- Jakie skutki uboczne może mieć podawanie testosteronu?
- Jakie interakcje z innymi lekami wykazuje testosteron?
- Jak działa testosteron?
Informacje ogólne
Testosteron jest stosowany w leczeniu jego niedoborów w organizmie. Takie niedobory mogą wystąpić, jeśli przysadka mózgowa nie funkcjonuje prawidłowo (zespół Sheehana – poporodowa martwica przysadki). Testosteron jest również nieobecny po kastracji (np. w celu zahamowania wzrostu nowotworów zależnych od hormonów) oraz w przypadku wrodzonego niedoboru jąder (eunuchizm). Jaki jest cel podawania testosteronu?
- Wyrównanie niedoboru męskiego hormonu płciowego w hipogonadyzmie
- Zwiększenie libido (pożądania seksualnego) u mężczyzn z niedoborem testosteronu
- Zwiększenie libido (pożądania seksualnego) u kobiet, które są leczone estrogenami po usunięciu jajników i
Przeciwwskazania
Poniżej znajdują się informacje o przeciwwskazaniach do stosowania testosteronu w ogóle, i specyficznie w ciąży i laktacji oraz u dzieci. Należy pamiętać, że przeciwwskazania mogą się różnić w zależności od formy podawania leku (np. tabletki, strzykawki, maści). Kiedy testosteron nie powinien być stosowany? Ogólnie rzecz biorąc, testosteron nie powinien być stosowany w przypadku nadwrażliwości na tę substancję, oraz w chorym na raka gruczołu krokowego lub męskiego gruczołu mlecznego. W przypadku iniekcji, podawanie testosteronu jest dodatkowo zabronione przy wcześniejszych lub istniejących owrzodzeniach wątroby a w formie tabletek przy spowodowanym nowotworem nadmiarze wapnia we krwi. Stosowanie testosteronu jest również zabronione u pacjentów z poważnymi zaburzeniami czynności serca, wątroby lub nerek oraz przy dusznicy bolesnej. Ogólnie rzecz biorąc, testosteron może być stosowany wyłącznie po dokonanej przez lekarza analizie ryzyka i korzyści i pod jego dokładną kontrolą w następujących przypadkach
- łagodny przerost gruczołu krokowego,
- choroby serca, takie jak dusznica bolesna, wysokie ciśnienie krwi i po zawale serca,
- zaburzenia czynności wątroby lub nerek, ponieważ zakłócają one wydalanie testosteronu
- padaczka i migrena, ponieważ obie mogą być nasilone przez podawanie testosteronu
- pacjenci z zespołem bezdechu sennego oraz czynnikami ryzyka, takimi jak otyłość lub przewlekłe choroby układu oddechowego.
- cukrzyca, ponieważ efekt działania insuliny może się zwiększyć.
Testosteron w postaci żelu należy stosować ostrożnie wtedy, gdy we krwi występuje, spowodowany chorobą nowotworową, nadmiar wapnia. Cechy szczególne: Stosowanie testosteronu u osób zdrowych w celu wspierania rozwoju mięśni i zwiększenia wydajności w sporcie (doping) jest zabronione. Na co należy zwracać uwagę podczas ciąży i karmienia piersią? Testosteron nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży lub chcących zajść w ciążę, ani u kobiet karmiących piersią. W szczególności kobiety w ciąży nie mogą mieć nawet kontaktu z obszarami skóry, na których zastosowano żel testosteronowy. W przeciwnym razie mogą wystąpić u dziecka efekty maskulinizujące. Obszary skóry, które weszły w kontakt z żelem testosteronowym, należy jak najszybciej umyć wodą z mydłem. Na co należy zwracać uwagę w przypadku dzieci? U dzieci i młodzieży może w wyniku podawania testosteronu rozwinąć się trądzik. Stosowanie testosteronu u chłopców przed osiągnięciem przez nich dojrzałości płciowej może prowadzić do przedwczesnego zamknięcia szpar stawowych, a tym samym do zatrzymania wzrostu i/lub przedwczesnej dojrzałości płciowej. Ze względu na skutki uboczne u dzieci, przed zastosowaniem testosteronu konieczna jest staranna ocena ryzyka i korzyści przez lekarza.
Jakie skutki uboczne może mieć podawanie testosteronu?
Poniżej znajdują się najważniejsze informacje na temat możliwych skutków ubocznych podawania testosteronu. Mogą on nie występować, ponieważ każda osoba inaczej reaguje na leki. Należy również pamiętać, że działania niepożądane mogą różnić się pod względem rodzaju i częstotliwości w zależności od postaci leku (np. tabletki, zastrzyki, żele). W zależności od sposobu jego użycia testosteron ma nieco inne skutki uboczne.
- zastosowanie zewnętrzne jako żel
Częste skutki uboczne: Zmiany wyników badań laboratoryjnych krwi (lipidy, wzrost liczby komórek krwi),
- bóle głowy,
- ból prostaty,
- obrzęk piersi,
- ból gruczołów mlecznych,
- zawroty głowy,
- utrata pamięci,
- nadwrażliwość,
- wahania nastroju,
- nadciśnienie tętnicze.
Bardzo rzadkie efekty uboczne:
- żółtaczka i zmiany w testach funkcji wątroby.
w terapii hipogonadyzmu:
- długotrwałe i bolesne erekcje,
- problemy z prostatą,
- rak prostaty,
- zatrzymanie moczu.
- Inne efekty uboczne:
- przyrost masy ciała, skurcze mięśni, nerwowość, depresja, agresywność,
- bezdech senny,
- trądzik,
- wypadanie włosów.
w przypadku długotrwałego podawania i/lub wysokiej dawki:
- nadmiar sodu, chlorków, potasu, wapnia, fosforanów nieorganicznych i wody w organizmie,
- zmniejszenie się jąder,
- zmniejszenie liczby plemników,
- zatrzymanie wody w organizmie (obrzęk),
- reakcje alergiczne
- Zastosowanie zewnętrzne
Częste skutki uboczne:
- zaburzenia regulacji poziomu cukru we krwi,
- nadmierny poziom cholesterolu we krwi,
- złość,
- niepokój,
- wahania nastroju,
- bezsenność,
- zawroty głowy,
- migrena,
- ból głowy,
- wysokie ciśnienie krwi,
- biegunka,
- nudności i wymioty,
- trądzik,
- problemy skórne,
- zmiany wartości badania krwi,
- podwyższony poziom PSA.
Sporadyczne skutki uboczne:
- zapalenie mieszków włosowych,
- nadmierne pocenie się,
- nadmiar trójglicerydów we krwi,
- przyrost masy ciała,
- ucisk w klatce piersiowej,
- „grudki” w prostacie,
- zwiększony poziom testosteronu we krwi.
Inne efekty uboczne:
- zwiększony poziom kreatyniny we krwi,
- zwiększone owłosienie,
- wzrost apetytu,
- zaburzenia emocjonalne,
- nerwowość,
- agresja,
- utrata pamięci,
- alergie,
- zaburzenia węchu,
- zaburzenia smaku,
- spadek rozkurczowej wartości ciśnienia tętniczego krwi,
- rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- bezdech senny,
- zaburzenia oddychania,
- nieprawidłowe wartości parametrów wątroby (w tym bilirubina),
- wypadanie włosów,
- pokrzywka,
- przebarwienia włosów,
- reakcje skórne (w tym przepływ łój skórny),
- skurcze mięśni,
- bóle mięśni,
- problemy z prostatą,
- pogorszenie łagodnego powiększenia prostaty,
- dyskomfort przy oddawaniu moczu,
- infekcje dróg moczowych,
- zwężenie dróg moczowych,
- maskularyzacja (u płodu, niemowlęcia, dziecka i kobiety),
- uszkodzenie płodu,
- ból piersi,
- wrażliwe brodawki sutkowe,
- zmiany w libido,
- częstsze erekcje,
- zahamowanie powstawania nowych plemników (przy dużej dawce testosteronu),
- zmniejszona wielkość jąder,
- skurcz jąder,
- trwała erekcja,
- osłabienie,
- złe samopoczucie,
- zmniejszony poziom
W przypadku dużej dawki lub długotrwałego podawania: Zaburzenia równowagi mineralnej organizmu (magazynowanie sodu, potasu, chlorku, wapnia, fosforanów nieorganicznych, wody).
- Tabletki
Efekty uboczne:
- Rak gruczołu krokowego,
- wzrost liczby komórek krwi,
- zatrzymywanie wody w organizmie,
- depresja,
- nerwowość,
- wahania nastroju,
- zwiększone libido,
- zmniejszone libido,
- ból mięśni,
- wysokie ciśnienie krwi,
- nudności,
- swędzenie,
- trądzik,
- obrzęk piersi,
- zmniejszenie liczby plemników,
- przedłużające się erekcje,
- choroby prostaty,
- nieprawidłowe wartości parametrów wątroby,
- zaburzenia metabolizmu tłuszczu,
- zwiększony poziom
u chłopców przed okresem dojrzewania:
- przedwczesny rozwój płciowy,
- częstsze występowanie erekcji,
- powiększenie penisa i
- przedwczesne zamknięcie szpar stawowych.
- Zastosowanie w formie zastrzyków
Częste skutki uboczne:
- Wzrost liczby komórek krwi,
- przyrost masy ciała,
- uderzenia gorąca,
- trądzik,
- wzrost stężenia PSA,
- rak prostaty,
- łagodne powiększenie prostaty,
- różne rodzaje reakcji w miejscu wstrzyknięcia (ból, świąd, zaczerwienienie).
Sporadyczne skutki uboczne:
- Zagęszczenie krwi,
- reakcje alergiczne,
- wzrost apetytu,
- wzrost stężenia glikokhemoglobiny,
- wzrost stężenia cholesterolu we krwi,
- nadmiar cholesterolu we krwi,
- wzrost stężenia trójglicerydów we krwi,
- depresja,
- zaburzenia psychiczne,
- bezsenność,
- niepokój,
- agresja,
- rozdrażnienie,
- Ból głowy,
- migrena,
- drżenie,
- choroby układu krążenia,
- wysokie ciśnienie krwi,
- zawroty głowy,
- zapalenie oskrzeli,
- zapalenie zatok,
- kaszel,
- duszność,
- chrapanie,
- zaburzenia mowy,
- biegunka,
- nudności,
- zaburzenia czynności wątroby,
- wzrost wartości badań wątroby,
- wypadanie włosów,
- zaczerwienienie skóry,
- wysypka skórna,
- swędzenie,
- sucha skóra,
- bóle stawów,
- bóle rąk i nóg,
- zaburzenia mięśni,
- sztywność mięśni szkieletowych,
- wzrost wartości CK we krwi,
- retencja moczu,
- zaburzenia dróg moczowych,
- chęć oddawania moczu w nocy,
- zaburzenia wydalania moczu,
- nieprawidłowe wyniki badań prostaty,
- stwardnienie gruczołu krokowego,
- zapalenie gruczołu krokowego,
- zaburzenia prostaty,
- zmiany libido,
- ból jąder,
- stwardnienie piersi,
- ból w klatce piersiowej,
- obrzęk piersi,
- wzrost stężenia żeńskiego hormonu w organizmie,
- wzrost stężenia testosteronu,
- zmęczenie,
- osłabienie,
- zwiększone pocenie się.
Cechy szczególne: Testosteron może zmienić ilość czerwonego pigmentu krwi (hemoglobina), komórek krwi i lipidów we krwi, a także funkcjonowanie wątroby. Wszystkie te wartości powinny być regularnie sprawdzane przez lekarza.
Jakie interakcje z innymi lekami wykazuje testosteron?
Należy pamiętać, że interakcje mogą się różnić w zależności od formy dawkowania leku (np. tabletki, strzykawki, maści). Jednoczesne stosowanie testosteronu i leków przeciwzakrzepowych (antykoagulantów) zwiększa ich efekt działania. Krzepliwość krwi musi być zatem sprawdzona przez lekarza, a dawka testosteronu może być obniżona przez lekarza. Jednoczesne podawanie testosteronu z glikokortykoidami może sprzyjać powstawaniu zatrzymywania wody w tkankach (obrzęki). Dlatego też środki te powinny być ostrożnie stosowane przez lekarza, szczególnie u pacjentów z chorobami serca lub wątroby lub u pacjentów z tendencją do obrzęków. Substancje wpływające na degradację testosteronu w organizmie (np. lek na gruźlicę – ryfampicyna) mogą dodatkowo zwiększyć stężenie testosteronu we krwi. Substancje czynne, takie jak przeciwpadaczkowy fenobarbital lub fenazon – przeciwgorączkowy, zmniejszają zawartość hormonu we krwi. W związku z tym konieczne może okazać się dostosowanie dawki testosteronu do wymagań równoległych terapii. Leczenie testosteronem może zwiększyć tolerancję glukozy, a tym samym zmniejszyć u chorych na cukrzycę zapotrzebowanie na insulinę lub doustne leki przeciwcukrzycowe. Ostrzeżenia i środki ostrożności
- Testosteron może poprawiać metabolizm cukru, więc lekarz czasami musi zmienić dawkę odpowiedniego składnika aktywnego u diabetyków.
- Testosteron może wywołać pozytywną reakcję podczas testów antydopingowych.
- Kobiety, które mają kontakt z testosteronem mogą być narażone na trądzik i zaburzenia porostu włosów.
- W przypadku podawanie testosteronu funkcje układu krążenia powinny być monitorowane przez lekarza.
- Ewentualne zmiany w liczbie komórek krwi, lipidów krwi i czynności wątroby, które wystąpiły w wyniku terapii powinny być regularnie monitorowane przez lekarza.
- Lek może zmienić testy na obecność hormonu związanych z białkami krwi (T3, T4).
Czasami testosteron może wywołać reakcje alergiczne. Jeśli zauważysz jakiekolwiek objawy reakcji alergicznej, natychmiast poinformuj o tym lekarza lub farmaceutę.
Jak działa testosteron?
Obszary stosowania testosteronu Testosteron jest stosowany w leczeniu niedoboru męskiego hormonu płciowego. Taki niedobór może wystąpić, jeśli nie funkcjonuje prawidłowo przysadka mózgowa (niedobory wzrostu, zespół Sheehana- poporodowa martwica przysadki). Testosteron jest również nieobecny w organizmie po kastracji (np. w celu zahamowania wzrostu zależnych od hormonów nowotworów) oraz w przypadku wrodzonego braku jąder (eunuchizm). Testosteron jest również stosowany u mężczyzn w zaawansowanym wieku, którzy cierpią na brak popędu płciowego (utrata libido) i/lub zaburzenia erekcji i mają udowodniony niedobór męskiego hormonu. Tutaj testosteron jest zwykle stosowany w postaci żelu do wchłaniania przez skórę. Niedobór testosteronu może być leczony w ten sposób tylko wtedy, gdy jego niedobór został potwierdzony badaniem lekarskim i badaniami laboratoryjnymi. Ponadto terapia testosteronem może być skuteczna w osteoporozie u mężczyzn, jeśli jest ona spowodowana niedoborem męskiego hormonu płciowego. Pozostałe obszary zastosowania testosteronu:
- osteoporoza
- zaburzenia erekcji
Sposób działania testosteronu Testosteron należy do grupy hormonów płciowych o budowie sterydowej – androgenów. Składnik aktywny leków stosowany w terapiach odpowiada testosteronowi, który występuje naturalnie w organizmie. Testosteron to najważniejszy męski hormon płciowy. Działa on na komórki organizmu, które posiadają określone receptory. Hormon przedostaje się w ten sposób do wnętrza komórek i jest tam zazwyczaj przekształcany przez enzym 5-alfa reduktazy w dihydrotestosteron. W tej postaci, hormon jest aktywny w komórce. Testosteron zapewnia tym samym, że „neutralne” wcześniej komórki w organizmie mogą przejąć zadania typowe dla komórek płci męskiej Wpływ testosteronu na funkcjonowanie organizmu różni się w różnych fazach życia i rozwoju człowieka. U płodów, działanie testosteronu jest odpowiedzialne za rozwój męskich narządów płciowych. W okresie dojrzewania odpowiada on za rozwój zewnętrznych cech płciowych. U dorosłych mężczyzn testosteron kontroluje funkcje seksualne, wyzwala dojrzewanie plemników i kształtuje wygląd mężczyzny. Kobiety również produkują niewielkie ilości testosteronu w jajnikach i w korze nadnerczy. Zwiększa on libido kobiety, ale, w przypadku nadmiaru testosteronu, prowadzi też do objawów ogólnej maskulinizacji (wirylizacji). Ponadto testosteron ma wpływ na procesy zachodzące zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Testosteron przyspiesza wzrost długości kości i wpływa na skład mięśni, skóry i funkcjonowanie gruczołów potowych. Testosteron może być przyjmowany w postaci tabletek, wstrzykiwany lub stosowany codziennie na skórę w postaci żelu lub roztworu. Składnik aktywny przechodzi przez skórę do układu krążenia organizmu, gdzie powoduje odpowiednie efekty. Ten rodzaj zastosowania wymaga szczególnej uwagi, ponieważ składnik aktywny może być, poprzez kontakt ze skórą, przenoszony na inne osoby. Szczególnie niebezpieczny jest przeniesienie testosteronu do organizmu kobiet, a w szczególności kobiet w ciąży, ponieważ mogą, w takim wypadku, wystąpić poważne następstwa zarówno u kobiet jak i płodu. Dlatego też w przypadku podawania testosteronu w formie żelu stosuje się specjalne środki bezpieczeństwa, takie jak przykrywanie fragmentu skóry ubraniem i mycie rąk oraz branie prysznica przed kontaktem fizycznym z innymi osobami. Inną formą aplikacji są plastry z testosteronem. Podobnie jak w przypadku plastrów hormonalnych z kombinacją estrogen-progestyny, stosowanych przy objawach menopauzy, testosteron zawarty w plastrze migruje przez skórę do krwi.
